Lalwa Etazini: Règ Lalwa

Updated: 12/9/2025
Etazini nan Amerik la gouvène pa yon sistèm ki fèt pou asire lòd epi pwoteje sitwayen yo atravè lwa ak pwosesis pou aplike lwa sa yo. Sa a souvan refere yo kòm "règ lalwa". Lwa Ozetazini yo swiv prensip ak dwa ki dekri nan Konstitisyon Etazini an. Tout moun Ozetazini, enkli nouvo moun ki vini yo, pwoteje pa lwa sa yo epi yo responsab pou konnen yo epi swiv yo.
Download Resource
A wooden gavel resting on its sound block, symbolizing authority and justice. The gavel is polished and placed on a wooden surface.

"YON GOUVÈNMAN PÈP LA, PA PÈP LA, POU PÈP LA"

Pawòl sa yo Prezidan Abraham Lincoln te pwononse pandan yon diskou nan moman enpòtan Gè Sivil Ameriken an nan lane 1863 a reprezante yon konsèp demokratik santral. Nan yon demokrasi, gouvènman an konpoze de

nan fonksyonè eli ki reprezante pèp ki te vote pou yo a. Atravè reprezantan eli sa yo, epi atravè pwosesis vòt la ak lòt aktivite sivik, sitwayen yo gen pouvwa pou patisipe nan pwosesis pou fè lwa ki pral gouvène epi pwoteje yo. Angajman sivik se yon dwa ak yon responsablite enpòtan pou tout sitwayen.

KIJAN YO FÈ LWA YO?

Etazini gen yon gouvènman federal; chak nan 50 eta ki nan Etazini yo gen yon gouvènman eta; epi chak minisipalite nan chak eta gen yon gouvènman lokal. Se branch lejislatif gouvènman federal la (Kongrè a) ki pwopoze epi devlope lwa federal yo, se branch egzekitif la (Prezidan an ak Depatman ak ajans yo) ki vote yo, epi se branch jidisyè a (sistèm tribinal federal la, ki gen ladan Lakou Siprèm nan) ki aplike yo. Konstitisyon an etabli si yon domèn lalwa se responsablite prensipal gouvènman federal la oswa gouvènman eta yo ak gouvènman lokal yo.

Lè yo sèvi ak menm sistèm lejislatif, egzekitif ak jidisyè, gouvènman eta yo travay pou klarifye epi aplike lwa gouvènman federal la, epi yo fè pwòp lwa pa yo pou gouvène eta a. Eta yo dezinye tou gouvènman lokal yo epi ba yo pouvwa pou kreye lwa. Paske gouvènman federal, eta ak lokal yo tout fè lwa, sa fè lwa yo ka diferan de yon eta ak yon lòt, menm de yon minisipalite rive nan yon lòt. Sa enpòtan pou nouvo imigran yo konprann, paske tout moun oblije respekte lalwa eta ak zòn kote y ap viv la.

POU KI MOUN LALWA YO APLIKE?

Pèsonn pa deyò lalwa Ozetazini kèlkeswa ran sosyal li, sitiyasyon finansye li, oswa nenpòt lòt privilèj li. Menm lwa yo aplike pou tout moun. Koripsyon pou kontourne lalwa se ilegal e menm tantativ pou bay yon ofisyèl yon kòronp pou privilèj espesyal oswa eksepsyon se yon ofans ki pini.

Anjeneral, lè yon moun pa konnen yon lwa, sa pa vle di li pa anba lalwa. Moun ki vyole yon lwa san yo pa konnen dwe fè fas ak konsekans yo, menm si yo pa t gen entansyon vyole lalwa a.

DWA POU YON PWOSÈ AKTYÈL

Si yon moun vyole yon lalwa, li gen dwa a yon pwosesis legal ki jis. Dwa a yon pwosesis legal se dwa pou yo trete l yon fason ki jis atravè itilizasyon pwosedi legal espesifik si yo akize l de yon krim. Ozetazini,

Dwa pou yon pwosesis jis prevwa nan Senkyèm Amannman Konstitisyon Etazini an, epi lòt garanti pou yon jijman jis prevwa nan Sizyèm ak Katòzyèm Amannman yo.

A view of the United States Capitol building in Washington, D.C., featuring its iconic dome and neoclassical architecture. The building is set against a blue sky with some clouds.
An empty courtroom with a large wooden bench and five high-backed chairs for judges. The room is decorated with wood paneling and lit by ornate lamps. An American flag and another flag stand to the side.

SENKYÈM AMANDMAN AN

Senkyèm Amandman an tabli dwa pou pwosesis ki dwe fèt lè yo akize yon moun de yon krim oswa lè gouvènman an pral pran byen moun nan. Li entèdi yo akize menm moun nan de fwa pou menm krim nan. Li di tou yon moun pa dwe fòse temwaye kont tèt li nan yon ka kriminèl, epi byen prive yon moun pa dwe pran pou sèvi piblik san yo pa bay yon konpansasyon ki jis.

SIZYÈM AMANDMAN AN

Sizyèm Amandman an di  nenpòt moun yo akize de yon krim gen dwa pou li jwenn yon jijman rapid, an piblik, devan yon jiri ki jis (san patipri), epi li gen dwa pou li gen yon avoka pou defann li.
 Moun nan gen dwa tou pou yo fè l konnen akizasyon yo fè kont li.
 Anplis de sa, amandman an di akize a gen dwa pou fè fas ak temwen ki kont li epi pou fè vini pwòp temwen pa li pou defann li.

KATÒZYÈM AMANDMAN AN

Katòzyèm Amandman an entèdi eta yo fè oswa aplike lwa ki vyole pifò dwa ki prevwa nan Konstitisyon Etazini an. Sepandan, Katòzyèm Amandman an pa bay lòd pou eta yo kijan pou asire dwa sa yo, tankou dwa pou yon pwosesis legal ekitab. Sa vle di ke lwa pou pwoteje dwa sa yo ak pwosesis legal ekitab yo ka varye de eta ak yon lòt eta.

An empty courtroom featuring wooden furnishings, a judge's bench, jury seats, and a witness stand. The room is well-lit with chandeliers hanging from the ceiling, and an American flag is visible behind the judge's bench.
Was this article helpful?
33
-3